Giriş
Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Yabancı Diller Yüksekokulu, Üretken Yapay Zekâ (GenAI) araçlarının eğitimdeki dönüştürücü potansiyelini kabul etmekte, aynı zamanda bu araçların sorumlu ve etik bir şekilde kullanılmasının önemini de gözetmektedir. Bu politika belgesi, Yabancı Diller Yüksekokulu (YDYO) akademik personeli ve öğrencileri tarafından GenAI kullanımını yönlendirmeyi amaçlamakta; yenilikçiliği, akademik dürüstlük ve etik ilkelerle dengelemeyi hedeflemektedir. Türkiye’de hâlihazırda yapay zekâ kullanımını doğrudan düzenleyen özel bir mevzuat bulunmamakla birlikte, bu politika belgesi, yapay zekâ kullanımına ilişkin mevcut hukuki çerçevelerden yararlanılarak hazırlanmıştır. Bu çerçeveler arasında Yükseköğretim Kurulu tarafından yayımlanan "Yükseköğretim Kurumlarında Bilimsel Araştırma ve Yayın Sürecinde Üretken Yapay Zekâ Kullanımına İlişkin Etik Rehber"de vurgulanan hükümler de bulunmaktadır. Bunlar arasında, fakat bunlarla sınırlı olmamak üzere, şu mevzuatlar yer almaktadır:
6698 sayılı Kişisel Verilerin Korunması Kanunu, 2547 sayılı Yükseköğretim Kanunu, 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu, Lisansüstü Eğitim ve Sınav Yönetmeliği, Yükseköğretim Kurumları Bilimsel Araştırma ve Yayın Etik Yönergesi.
Bu politika aynı zamanda şu belgeler doğrultusunda oluşturulmuştur:
- 2021/18 sayılı Cumhurbaşkanlığı Genelgesi ("Ulusal Yapay Zekâ Stratejisi 2021–2025"),
- Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi'nin ilgili yönetmelik ve politikaları.
Üretken Yapay Zekâ (GenAI) Tanımı
Üretken Yapay Zekâ (GenAI), mevcut verilerden desenler ve yapılar öğrenerek yeni içerikler (metin, görsel, ses, kod vb.) oluşturabilen bir yapay zekâ algoritmaları sınıfını ifade eder. GenAI araçlarına ChatGPT, Bard, DALL-E, DeepSeek ve çeşitli kod üretim platformları örnek olarak verilebilir; ancak bunlarla sınırlı değildir. Bu tanım, GenAI teknolojisindeki gelişmeleri yansıtacak şekilde periyodik olarak gözden geçirilecek ve güncellenecektir.
Yönlendirici İlkeler
- Yabancı Diller Yüksekokulu’nun (YDYO) Üretken Yapay Zekâ (GenAI) yaklaşımı aşağıdaki ilkelere dayanmaktadır:
- Sorumlu Kullanım: GenAI araçları etik bir şekilde kullanılmalı, akademik dürüstlüğü desteklemeli, öğrenmeyi geliştirmeli ve fikri mülkiyet haklarına saygı göstermelidir.
- Şeffaflık: GenAI araçlarının kullanımı uygun şekilde açıklanmalı ve yapay zekânın katkı düzeyi net bir biçimde belirtilmelidir.
- Eleştirel Değerlendirme: Kullanıcılar, yapay zekâ tarafından üretilen çıktıları eleştirel bir bakışla değerlendirmekten sorumludur; olası yanlışlıklar, önyargılar veya intihal ihtimalleri dikkate alınmalıdır.
- İnsan Denetimi: GenAI insan zekâsının yerini almak için değil, onu desteklemek için kullanılmalıdır. İnsan denetimi ve eleştirel düşünme her zaman gereklidir.
- Sürekli Öğrenme: YDYO, GenAI’nin etik ve etkili kullanımı konusunda sürekli bir diyalog ve eğitim ortamı teşvik eder.
- Veri Gizliliği: Yapay zekâ ile ilgili faaliyetlerde kullanılan öğrenci ve akademik personel verilerinin gizliliği korunmalıdır. Veri koruma mevzuatına tam uyum zorunludur.
- Önyargıların Azaltılması: Yapay zekâ algoritmalarının mevcut önyargıları sürdürebileceği veya artırabileceği bilinmelidir. AI çıktıları eleştirel bir şekilde değerlendirilerek önyargı tespiti yapılmalı ve yapay zekâ araçları, eşitlik ve kapsayıcılığı teşvik edecek şekilde kullanılmalıdır.
- Fikri Mülkiyet: Yapay zekâ tarafından üretilen içeriklerin kullanımında fikri mülkiyet haklarına saygı gösterilmelidir. Doğru atıf ve lisanslama esastır.
- Açıklanabilirlik: Mümkün olduğunda, yapay zekâ destekli kararların açıklanabilir olması sağlanmalıdır. Bu yaklaşım güven ve anlayışı artırır.
- Erişilebilirlik: YDYO topluluğunun tüm üyelerinin, engelli bireyler dâhil, yapay zekâ araçlarına ve kaynaklarına erişebilmesini sağlamak için çaba gösterilmelidir.
Öğretim Elemanlarının Yetkisi ve Yapay Zekâ Kullanımı
Öğretim elemanları, sınıf ortamında yapay zekânın sorumlu kullanımını yönlendirmede kritik bir rol oynamaktadır. Bu yetki kapsamı şunları içerir:
- Müfredata Entegrasyon: Yapay zekâ araçlarının, öğrenme çıktılarını geliştirecek şekilde müfredata nasıl entegre edileceğine karar vermek.
- Değerlendirme Tasarımı: Öğrencilerin eleştirel düşünme ve problem çözme becerilerini, yapay zekâ araçları kullanılsa bile ölçebilecek değerlendirme yöntemleri tasarlamak.
- Etik Rehberlik: Öğrencilere yapay zekânın etik kullanımı konusunda net yönlendirmeler sunmak ve yapay zekânın eğitimde ve toplumda yaratabileceği etkiler üzerine tartışmaları teşvik etmek.
- Şeffaflık ve Bilgilendirme: Eğitim ve araştırma faaliyetlerinde kendi yapay zekâ kullanımını şeffaf bir şekilde açıklamak.
- Mesleki Gelişim: Yapay zekâ alanındaki gelişmeler ve eğitimde en iyi uygulamalar hakkında bilgi sahibi olmak için mesleki gelişim fırsatlarına katılmak.
Öğrenci Yetkisi ve Öğrenme Sürecinde Yapay Zekâ Kullanımı
Öğrenciler de yapay zekâ araçlarını öğrenme süreçlerine nasıl dahil edecekleri konusunda yetkiye sahiptir. Bu yetki şunları kapsar:
- Eleştirel Tüketim: Yapay zekâ tarafından üretilen içerikleri eleştirel bir bakışla değerlendirme ve bu içeriklerin sınırlılıklarını fark etme becerisi geliştirmek.
- Etik Kullanım: Yapay zekâ araçlarını sorumlu ve etik bir şekilde kullanmak; akademik dürüstlüğe ve fikri mülkiyet haklarına saygı göstermek.
- Öz Yönelimli Öğrenme: Yapay zekâ araçlarını kendi öğrenme hedeflerini desteklemek ve öz yönelimli öğrenme becerilerini geliştirmek amacıyla kullanmak.
- Geri Bildirim ve Katkı: Öğrenme sürecinde yapay zekâ araçlarının ve kaynaklarının etkinliği hakkında geri bildirim sağlamak.
Öğrenme Deneyiminde Yapay Zekâ Kullanımı
- Yapay zekâ, öğrenme deneyimini çeşitli şekillerde geliştirebilir:
- Kişiselleştirilmiş Öğrenme: Yapay zekâ, bireysel öğrenci ihtiyaçlarına uyum sağlayarak kişiye özel öğrenme deneyimleri sunabilir ve özel geri bildirimler sağlayabilir.
- İçerik Üretiminin Desteklenmesi: Yapay zekâ araçları, öğrencilerin yazılı çalışmalar, sunumlar ve diğer öğrenme materyallerinin oluşturulması ve düzenlenmesi süreçlerinde yardımcı olabilir.
- Dil Gelişimi: Yapay zekâ destekli araçlar, dil becerileri konusunda kişiye özel geri bildirimler sunarak pratik yapma fırsatları sağlayabilir.
- Erişilebilirlik: Yapay zekâ, metinden sese dönüştürme ve dil çevirisi gibi araçlarla engelli öğrenciler için erişilebilirliği artırabilir. Ancak, yapay zekânın insan etkileşimini ve temel eleştirel düşünme ile problem çözme becerilerinin gelişimini tamamlayıcı bir araç olarak kullanılması gerektiği unutulmamalıdır; insan unsurunun yerini almamalıdır.
Üniversite Mevzuatı
Bu politika, Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi’nin mevcut
yönetmelik ve politikalarına tabi olup, bu çerçevede yorumlanmalıdır.